Wojciech Giermaziak, Patrycja Kurowska, Elżbieta Buczek
Prawa pacjenta w czasie epidemii
2021-04-08
Pandemia SARS-CoV-2 zaburzyła codzienny porządek w wielu krajach na całym świecie. Nowa sytuacja jest okazją do zastanowienia się nad wartością życia i zdrowia. Podczas dostosowywania się do funkcjonowania w dobie epidemii, zaczęły pojawiać się decyzje zdrowotne, które do niedawna uważano za niewyobrażalne. Media zostały zdominowane przez informacje o braku dostępu do podstawowego sprzętu ochronnego i ratunkowego, niedoborach lekowych, odwołanych zabiegach, przepełnionych szpitalach, uniemożliwieniu pożegnania bliskich umierających w szpitalu. Choć nowa rzeczywistość może być dla wielu osób niezrozumiała i przytłaczająca, jest to dobry czas na refleksję nad prawami człowieka i prawami pacjentów.
Prawa pacjenta zostały określone w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej oraz Ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (UoPP). Placówki medyczne, ograniczając podczas pandemii prawa pacjenta, oparły się na art. 5 UoPP, który wskazuje, że „kierownik podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych lub upoważniony przez niego lekarz może ograniczyć korzystanie z praw pacjenta w przypadku wystąpienia zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjentów”. Wydaje się, że epidemia najmocniej ograniczyła prawo dostępu do świadczeń zdrowotnych. Na początku wybuchu pandemii dochodziło do zamykania placówek ochrony zdrowia, uniemożliwienia rejestracji i dostępu do lekarza. Częściowo rozwiązano problem przez udzielanie pacjentom świadczeń w formie teleporady. Pacjent zgłaszający się do lekarza może uzyskać również receptę w ramach teleporady. Jeżeli pacjent nie może skontaktować się z lekarzem, w nagłych sytuacjach, ma również możliwość uzyskania recepty farmaceutycznej w aptece. Istotna jest również rola farmaceutów w ograniczaniu pojawiających się niedoborów lekowych związanych z pandemią COVID-19. Zadaniem ich jest zabezpieczanie leków dla pacjentów, którzy stosują je w zarejestrowanych wskazaniach. Zarówno farmaceuci, jak i inni pracownicy ochrony zdrowia powinni działać na rzecz ograniczenia wpływu pandemii na zdrowie pacjentów.
Trwająca epidemia unaoczniła kondycję polskiego systemu ochrony zdrowia i przyczyniła się do obnażenia problemów, które wcześniej zdawały się być niedostrzegane. Na ten wyraźny przekaz ustawodawca powinien zwrócić szczególną uwagę i starać się wypracować najlepsze rozwiązania na przyszłość.
Słowa kluczowe: prawa pacjenta, SARS-CoV-2, COVID-19, obrona praw pacjenta, Rzecznik Praw Pacjenta, rola farmaceuty.
© Farm Pol, 2021, 77 (3): 134–142
Patient’s rights during the epidemic
The SARS-CoV-2 pandemic has disrupted the daily order of many countries around the world. The new situation is an occasion to reflect on the value of life and health. While adjusting to functioning in the era of the epidemic, health decisions began to emerge, which had been considered unimaginable before. Information about the lack of access to basic protective and emergency equipment, cancelled procedures, overcrowded hospitals, and making it impossible to say goodbye to relatives dying in the hospital dominated the media. While the new reality may be confusing and overwhelming to many people, it is a good time to reflect on human and patient rights.
Patients’ rights are defined in the Constitution of the Republic of Poland and in the Act of 6 November 2008 on Patients’ Rights and Patients’ Rights Ombudsman (Ustawa o praw pacjentów i Rzecznik Praw Pacjenta, UoPP). Among the rights listed in the AoPP, we can distinguish: the right to health services, the right to information, the right to medical documentation, the right to consent to health services, the right to information secrecy, the right to report adverse effects of medicinal products, the right to object to a doctor’s opinion or ruling, the right to respect for intimacy and dignity, the right to respect private and family life. In the event of violation of rights, the patient may seek compensation before a civil court.
Medical facilities, supported limiting patient’s rights during pandemic with article 5 of UoPP, which points, that “the head of the healthcare provider or the medical doctor delegated by him may limit the exercise of patient rights in the event of an epidemic risk or for reasons of patient safety”. It seems, that epidemic limited the right to health services the most. At the beginning of the pandemic outbreak, there were closures of health facilities, making registration and access to doctors impossible. The problem was partly solved by providing services to patients in the form of phone call consultation.
The ongoing epidemic has highlighted the condition of the Polish health care system and has contributed to the exposure of problems that previously seemed to have been overlooked. The legislator should pay special attention to this clear message and try to work out the best solutions for the future.
Keywords: patient rights, SARS-CoV-2, COVID-19, patient advocacy, Patient Ombudsman, pharmacist’s role.
© Farm Pol, 2021, 77 (3): 134–142