Igor Burdziński, Łukasz Ledziński, Grzegorz Grześk
Bezpieczeństwo farmakoterapii nadciśnienia tętniczego u osób uprawiających nurkowanie rekreacyjne
2021-06-14
Nurkowanie z wykorzystaniem aparatu oddechowego jest określane mianem sportu wysokiego ryzyka. Określenie to nie do końca oddaje istotę tej aktywności. W zależności od stawianych celów nurkowanie może być obarczone podwyższonym ryzykiem, lecz nurkowanie rekreacyjne stanowi bezpieczny i pozwalający na odpoczynek sport. Nadciśnienie tętnicze jest powszechną jednostką chorobową w populacji ogólnej, co za tym idzie dość często pojawia się wśród osób nurkujących. Współczesna farmakoterapia nadciśnienia tętniczego opiera się o kilka założeń, zawartych w wytycznych Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego i Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Najważniejsze z nich to wprowadzanie skojarzeń lekowych już od początku terapii, gdyż wobec złożonej etiologii nadciśnienia tętniczego nie można spodziewać się wysokiej efektywności monoterapii. Farmakoterapia nadciśnienia tętniczego u osoby nurkującej musi uwzględniać aspekty fizjologiczne wynikające z tego sportu. Wśród najistotniejszych z nich znajduje się odruchowa bradykardia, pojawiająca się po zanurzeniu twarzy, wtórna do pobudzenia łuku odruchowego nerw V – nerw X. Ponadto, podczas kontaktu z zimną wodą może pojawić się skurcz naczyń obwodowych, wzrost ciśnienia płucnego czy ryzyko immersyjnego obrzęku płuc. Nurkowanie z aparatem oddechowym wiąże się z oddychaniem powietrzem lub inną mieszanką, która ze względów technologicznych musi mieć praktycznie zerową wilgotność. Efektem oddychania taką mieszanką może być odwodnienie. Wzrost ciśnienia krwi w przedsionkach serca w wyniku aktywacji odpowiednich baroreceptorów zwiększa produkcję i uwalnianie peptydów natriuretycznych – w szczególności peptydu natriuretycznego typu A. W wyniku jego działania nasila się diureza, a także wytwarzanie przez śródbłonki naczyniowe śródbłonkowych czynników o działaniu rozkurczowym, takich jak tlenek azotu. Kontrola samego ciśnienia tętniczego powinna zmniejszać ryzyko powstawania jego wahań w trakcie aktywności. Ciśnienie tętnicze powinno być wobec tego obniżone do wartości progowych z możliwością odpowiednich zmian adaptacyjnych do wysiłku fizycznego. Nadciśnienie tętnicze, o ile jest skutecznie leczone nie stanowi przeciwwskazania do podejmowania aktywności sportowej, w tym nurkowania. Planując terapię należy zawsze zwrócić uwagę na dobór leków tak, aby minimalizować ryzyko występowania działań niepożądanych, szczególnie mających potencjalny związek z fizjologią nurkowania, stąd obowiązkowe jest rozszerzenie wywiadu o uprawiane przez pacjenta sporty. Lekami pierwszego rzuty bezpiecznymi dla osób nurkujących są ACEi, sartany i antagoniści kanałów wapniowych, natomiast grupami, których należy unikać są diuretyki i beta-adrenolityki.
Słowa kluczowe: farmakoterapia, działania niepożądane, nadciśnienie tętnicze, nurkowanie rekreacyjne.
© Farm Pol, 2021, 77 (5): 324–328
Safety of hypertension pharmacotherapy in recreational scuba diving patients
Scuba diving is usually called a high-risk sport. This term does not fully reflect the essence of this activity. Depending on goals, scuba diving may be associated with an increased risk, but recreational scuba diving is a safe and restful sport. Hypertension is a common disease in the general population, therefore it occurs quite often among divers. Modern pharmacotherapy of arterial hypertension is based on several assumptions presented in the guidelines of the European Society of Hypertension and the European Society of Cardiology. The most important of them is the introduction of drug combinations from the very beginning of therapy because, in view of the complex etiology of arterial hypertension, one cannot expect the high effectiveness of monotherapy. Pharmacotherapy of hypertension in a scuba diver must take into account the physiological aspects resulting from this sport. The most important of them include reflex bradycardia, appearing after immersion of the face, secondary to the stimulation of the reflex arc, the V nerve – the X nerve. In addition, during contact with cold water, peripheral vasospasm, increased pulmonary pressure or the risk of immersion pulmonary edema may occur. Scuba diving involves breathing air, or another gas mixture that, for technological reasons, must have practically zero humidity. Breathing such a mixture can result in dehydration. The increase in blood pressure in the atria of the heart as a result of the activation of appropriate baroreceptors increases the production and release of natriuretic peptides - in particular the A-type natriuretic peptide. As a result of its action, diuresis is increased, and the vascular endothelium produces endothelial factors with a diastolic effect, such as nitric oxide. Monitoring blood pressure alone should reduce the risk of fluctuations in blood pressure during activity. Therefore, arterial pressure should be lowered to the threshold values with the possibility of appropriate changes adapting to physical exertion. Arterial hypertension, if effectively treated, is not a contraindication to sports activities, including scuba diving. Planning the therapy, a doctor should always pay attention to the selection of drugs to minimize the risk of side effects, especially those potentially related to the physiology of scuba diving, hence it is obligatory to expand the patient’s anamnesis with sports practiced by the patient. The first-line drugs safe for scuba divers are ACEi, sartans, and calcium channel antagonists, while groups to be avoided are diuretics and beta-adrenolytics.
Keywords: pharmacotherapy, hypertension, side effects, recreational scuba diving.
© Farm Pol, 2021, 77 (5): 324–328