Sara Motyka, Halina Ekiert, Agnieszka Szopa

Skład chemiczny, aktywność biologiczna i zastosowanie nasion chia (Salviae hispanicae semen)
2021-12-29

Źródłem nasion chia (Salviae hispanicae semen) jest szałwia hiszpańska (Salvia hispanica L.; Lamiaceae). Jest to surowiec wyróżniający się bogatym składem chemicznym, określany jako „healthy food” i zaliczany do tzw. żywności funkcjonalnej.

Celem pracy był przegląd piśmiennictwa naukowego dotyczącego gatunku S. hispanica, jego składu chemicznego, właściwości biologicznych, znaczenia w diecie, oraz zastosowania w lecznictwie i kosmetologii.

Bogaty skład chemiczny – szczególnie wysoka zawartość niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), aminokwasów egzogennych, polifenoli, oraz witamin  i biopierwiastków, warunkuje cenne właściwości nasion chia. Surowiec ten posiada udowodnione działanie kardioprotekcyjne, hipotensyjne, przeciwcukrzycowe i przeciwmiażdżycowe. Badania przeprowadzone na modelach in vitro, na zwierzętach oraz na ludziach wskazują, że nasiona chia mają też właściwości neuroprotekcyjne, przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Najnowsze badania dowodzą również działania immunostymulującego i ich istotnego znaczenia w prewencji chorób nowotworowych. Liczne badania naukowe potwierdzają, że zastosowanie nasion chia może być innowacyjną perspektywą terapeutyczną wykorzystywaną w profilaktyce i leczeniu chorób cywilizacyjnych.

Szałwia hiszpańska jest także wykorzystywana w kosmetologii. Surowce z niej pozyskiwane są składnikiem do produkcji kosmetyków oraz perfum i aromatów. Ponadto nasiona chia wchodzą w skład suplementów diety oraz stosowane są w przemyśle spożywczym, jako ważny prozdrowotny składnik w diecie, o udowodnionym naukowo bezpiecznym stosowaniu.

Nasiona chia są obecnie surowcem zyskującym na popularności w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i kosmetycznym w Europie, w tym w Polsce, nie tylko ze względu na skład chemiczny i aktywność biologiczną, ale i na dostępność. Mimo że S. hispanica jest gatunkiem o bardzo ograniczonym obszarze naturalnego występowania (Ameryka Środkowa), jest z powodzeniem uprawiany w wielu rejonach świata.

Słowa kluczowe: Salvia hispanica, Szałwia hiszpańska, chia, skład chemiczny, badania naukowe, tradycyjna medycyna chińska, zastosowanie w kosmetologii, zastosowanie w terapii, pozycja w przemyśle spożywczym.

© Farm Pol, 2021, 77(11): 651–661

Chemical composition, biological activity, and utilization of chia seeds (Salviae hispanicae semen)

The source of chia seeds (Salviae hispanicae semen) is Spanish sage (Salvia hispanica L .; Lamiaceae). This plant raw material is distinguished by a rich chemical composition, and is referred as "healthy food" and is included to the “functional food”.

The aim of this work was the review of the scientific literature on the S. hispanica species, its chemical composition, biological properties, importance in the diet, and its use in medicine and cosmetology.

The rich chemical composition - particularly high content of essential unsaturated fatty acids (EFA), essential amino acids, polyphenols, as well as vitamins and bioelements, determine the valuable biological properties of chia seeds. This raw material has proven cardioprotective, antihypertensive, anti-diabetic and anti-atherosclerotic properties. Studies conducted on in vitro, animal and human models indicate that chia seeds also have neuroprotective, anti-inflammatory and antioxidant properties. The latest research also proves the immunostimulating effect and its significant role in the prevention of cancer. Numerous scientific studies confirm that the use of chia seeds can be an innovative therapeutic perspective used in the prevention and treatment of civilization diseases.

S. hispanica is also used in cosmetology. The raw materials obtained from it are an ingredient for the production of cosmetics and perfumes and aromas. In addition, chia seeds are included in the dietary supplements and are used in the food industry as an important, health-promoting ingredient in the diet, with scientifically proven safety of use.

Chia seeds are currently a raw material that is gaining popularity in the food, pharmaceutical and cosmetic industries in Europe, including Poland, not only due to its chemical composition and biological activity, but also due to its availability. Despite S. hispanica is a species with a very limited natural habitats (Central America), it is successfully cultivated in many parts of the world.

Keywords: Salvia hispanica, Spanish sage, chia, chemical composition, scientific research, traditional Chinese medicine, use in cosmetology, use in therapy, position in the food industry.

© Farm Pol, 2021, 77(11): 651–661