ARTYKUŁ

Andrzej Stańczak, Wiesława Lewgowd

Amantadyna, nowe spojrzenie na znany lek
2022-11-30

Amantadyna jest produktem leczniczym stosowanym w infekcjach wywołanych wirusem grypy typu A. Charakteryzuje się podwójnym mechanizmem działania: hamuje replikację wirusa oraz blokuje proces jego wnikania do wnętrza komórek gospodarza. Aktualnie, lek ten jest rzadko stosowany w terapii grypy ze względu na wysoką zmienność antygenową wirusa, dostępność skuteczniejszych leków przeciwwirusowych oraz szczepienia profilaktyczne.

Uwzględniając wirusostatyczny mechanizm działania, amantadynę przebadano in vitro pod kątem zdolności hamowania replikacji wirusa ludzkiego niedoboru odporności i przewlekłego zapalenia wątroby typu C. Uzyskane rezultaty nie były jednak zadowalające. Jedynie jej acetamidowa pochodna (tromantadyna) wykazywała oczekiwane właściwości i jest lekiem skutecznym wobec wirusów opryszczki oraz ospy wietrznej i półpaśca.

Pandemia koronawirusa SARS-CoV-2 przyczyniła się do ponownego wzrostu zainteresowania amantadyną. Mając na względzie, że lek ten jest inhibitorem kanału jonowego białka E, stanowiącego wyznacznik wirulencji SARS-CoV-1 oraz wysoki stopień homologii SARS-CoV-1 i SARS-CoV-2 podjęto próby wykorzystania amantadyny w terapii COVID-19. Obserwacje, jak również rezultaty eksperymentów in vitro stanowią podstawę prowadzanych obecnie badań klinicznych.

Skuteczność amantadyny w objawowym leczeniu choroby Parkinsona została odkryta przypadkowo i do dziś lek ten jest powszechnie stosowany w terapii pacjentów cierpiących na tę chorobę neurodegeneracyjną, a także w łagodzeniu zespołów parkinsonowskich oraz pozapiramidowych działań niepożądanych neuroleptyków. Działanie farmakologiczne amantadyny na neuroprzekaźniki w ośrodkowym układzie nerwowym jest wyjątkowe, choć nie do końca wyjaśnione. Łączy ono w głównej mierze właściwości dopaminergiczne i glutaminergiczne, choć dotyczy także układu cholinergicznego, serotoninergicznego i noradrenergicznego. To właśnie agonistyczny wpływ amantadyny na receptory dopaminergiczne oraz modulacja funkcji układu glutaminergicznego niesie ze sobą możliwość stosowania jej w leczeniu chorób psychicznych i neurologicznych oraz zapewnia neuroprotekcję.

Wykorzystując wpływ amantadyny na neuroprzekaźnictwo w ośrodkowym układzie nerwowym, lek ten (z różnym skutkiem) próbowano stosować poza wskazaniami rejestracyjnymi w łagodzeniu objawów wielu nieuleczalnych schorzeń. Niemniej jednak, potwierdzenie skuteczności terapii wymaga dalszych badań klinicznych.

Słowa kluczowe: Amantadyna, wirus grypy A, Choroba Parkinsona, COVID-19.

© Farm Pol, 2022, 78(9): 515–526

 

Amantadine, a new look at the well-known medicine

Amantadine is the medicinal product used in influenza A virus infections. It exhibits a dual mechanism of action: it inhibits the replication of the virus and blocks the process of its penetration into the host cells. Currently, this medicine is rarely used in the treatment of influenza due to the high antigenic variability of the virus, the availability of more effective antiviral products, and preventive vaccinations.

Taking into account its virostatic mechanism of action, amantadine was tested in vitro for the ability to inhibit replication of Human immunodeficiency virus type 1 and Hepatitis C virus. However, the results obtained were not satisfactory. Only its acetamide derivative (tromantadine) showed the expected properties, and it is a medicine that is also effective against Herpes simplex viruses Type 1, 2, and Varicella zoster virus.

The SARS-CoV-2 coronavirus pandemic has contributed to a renewed interest in amantadine. Taking into account that this medicinal product is an inhibitor of the E-protein ion channel that is a virulence determinant of SARS-CoV-1 and the high degree of homology between SARS-CoV-1 and SARS-CoV-2, attempts have been made to use amantadine for COVID-19 therapy. The observations, as well as the results of in vitro experiments, form the basis of the clinical trials currently being performed.

The efficacy of amantadine in the symptomatic treatment of Parkinson’s disease was disco­vered incidentally, and to this day the medicine has been widely used in the treatment of patients suffering from this neurodegenerative disease, as well as in the alleviation of parkinso­nism and drug-induced extrapyramidal symptoms. The pharmacological effects of amantadine on neurotransmitters in the central nervous system are unique, although not fully elucidated. It mainly combines dopaminergic and glutaminergic properties, although cholinergic, serotonergic, and noradrenergic systems are also involved. It is the agonistic effect of amantadine on dopaminergic receptors and the modulation of glutamatergic system function that gives the possibility of its use in the treatment of psychiatric and neurological diseases and provides neuroprotection.

Taking advantage of amantadine’s effect on neurotransmission in the central nervous system, the drug has been used (with varying success) for unapproved indications in alleviating the symptoms of many incurable diseases. Nevertheless, confirmation of its efficacy requires further clinical trials.

Keywords: Amantadine, Influenza A virus, Parkinson’s disease, COVID-19.

© Farm Pol, 2022, 78(9): 515–526

Amantadyna, nowe spojrzenie na znany lek

318.94 kB | 30 listopada 2022